فلدسپات

کارخانه توحید سنگ شکن با بیش از ۴۰ سال تجربه و بهره مندی از دانش روز دنیا در زمینه طراحی و تولید قطعات و لوازم جانبی انواع دستگاه های خردایش مانند انواع سنگ شکن ها ، ماشین آلات راه سازی ، کارخانه آسفالت است.

همچنین صادرات و فروش انواع سنگ شکن های ثابت مانند سنگ شکن فکی ، سنگ شکن مخروطی و سنگ شکن کوبیت (ضربه ای ) و سنگ شکن های سیار ، ماسه شور، ماسه ساز ،سرند ، فیدر ، نوار های نقاله ، و کلیه قطعات و لوازم یدکی سنگ شکن مورد نیاز دستگاه های معدنی و راه سازی فعالیت دارد.کارخانه توحید سنگ شکن با بیش از ۴۰ سال تجربه و بهره مندی از دانش روز دنیا در زمینه طراحی و تولید قطعات و لوازم جانبی انواع دستگاه های خردایش مانند انواع سنگ شکن ها ، ماشین آلات راهسازی ، کارخانه آسفالت و همچنین صادرات و فروش انواع سنگ شکن های ثابت مانند سنگ شکن فکی ، سنگ شکن مخروطی و سنگ شکن کوبیت (ضربه ای ) و سنگ شکن های سیار ، ماسه شور، ماسه ساز ،سرند ، فیدر ، نوار های نقاله ، و کلیه قطعات و لوازم یدکی سنگ شکن مورد نیاز دستگاه های معدنی و راه سازی فعالیت دارد.

سینتیک رهاسازی پتاسیم از فلدسپار پتاسیم در مقایسه با موسکویت
تحت تأثیر عصارهگیرهای مختلف

مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک / سال هجدهم / شماره شصت و هفتم / بهار ۱۳۹۳
۲۲۹
سینتیک رهاسازی پتاسیم از فلدسپار پتاسیم در مقایسه با موسکویت
تحت تأثیر عصارهگیرهای مختلف
عفیفه ، فاطمه خیامیم، حسین خادمی*
، حسین شریعتمداری ١
(۱۳۹۱/۹/ ۱۳۹۰ ؛ تاریخ پذیرش: ۸ /۶/ (تاریخ دریافت: ۸
چکیده
تا کنون مطالعه ای در رابطه با مقا یسه رهاساز ی پتاسیم از کا نیهای مقاوم پتاسیم دار در ایران صورت نگرفته است . این پژوهش با هدف
مقایسه س ینتیک رهاساز ی پتاس یم از فلدسپار و موسکو یت، تحت تأ ثیر عصاره گ یرهای آ لی و معد نی به روش عصاره گیری متوا لی انجام شد .
مطالعه به صورت آزما یش فاکتور یل در قالب طرح کاملاً تصاد فی با سه تکرار انجام شد . فاکتورهای آزما یش شامل نوع کا نی (موسکویت و
٠ مولار و ٦ زمان عصاره گی ری / فلدسپارهای یزد و وارد آمر یکا)، نوع عصاره گیر (کلریدکلسیم، اس یدهای اگزا لیک و س یتریک) با غلظت ٠١
۶ برابر فلدسپارهاست. تأثیر نوع عصارهگیر بر س ینتیک - ٢٤ و ٤٨ ساعت بودند. نتایج نشان داد رهاسازی پتاسیم از موسکویت ۸ ،٨ ،٤ ،٢ ،١
۲ برابر بیشتر از کلر یدکلسیم پتاس یم آزاد کردند . برازش مدل ها ی /۵- رهاسازی پتاس یم مع نیدار بود، به گونه ای که عصاره گیرهای آ لی ۳
سینتیکی نشان داد که معادلات توا نی، پارابو لیکی و مرتبه اول قادر به توص یف رهاسازی پتاس یم هستند ول ی معادله ایلوو یچ نمی تواند
رهاسازی پتاس یم را به خوبی توج یه کند . در بین سه معادله فوقالذکر معادله توانی بهترین معادله برای برازش داده ها تشخ یص داده شد .
هم چنین بر اساس تط بیق مدل های فوق الذکر چ نین استنباط می شود که آزاد شدن پتاس یم از کا نیهای مذکور توسط فرآ یند پخش یدگی یونها
کنترل میشود.
واژه های کلیدی : سینتیک رهاسازی، فلدسپار پتاسیم، موسکویت، اسید اگزالیک، عصاره گیری متوالی
۱ . گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان
hkhademi@cc.iut.ac.ir : * : مسئول مکاتبات، پست الکترونیکی
مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک / سال هجدهم / شماره شصت و هفتم / بهار ۱۳۹۳
۲۳۰
مقدمه
بیشترین مقدار پتاس یم خاک به شکل ساختما نی بوده که در
کانیهای اولیه پتاسیمدار نظیر میکاها، فلدسپارها و
سیلیکات های رس ی شبه میکایی وجود دارند . این کا نیها منشأ
اصلی تأم ین پتاس یم و ذخ یره این عنصر در خاک ها محسوب
میشوند ( ۳۱ ). اگرچه پتاس یم به شکل تباد لی و محلول به عنوان
دو شکل قابل دسترس بر ای گ یاه تلق ی م یشوند، و لی مطالع ات
انجامشده نشان م یدهند که دو شکل پتاس یم غ ی ر_تباد لی و
ساختمانی نیز م یتوانند در تغذ یه گ یاه نقش داشته باشند ( ۲۷ و
۲۸ ). مقد ار پتاس یم غ ی رتباد لی در خاک ها به مقدار و نوع
.( کانی های رسی موجود در خاک بستگی دارد ( ۲۴
فلدسپارها عمومًا در بخش س یلت و شن خاکهای جوان تا
خاکهایی با تکامل متوسط وجود دارند ( ۲۸ ). این در حالی ست
که فلدسپارها ی قل یایی در خاک هایی با هواد یدگی متوسط حت ی
در بخش ر س نیز وجود دارند ( ۲۷ ). نتایج تحق یقات نشان داده
است که علاوه بر کا نیها ی موجود در بخش رس، م یکا و
فلدسپارهای موجود در بخش شن و س یلت نیز، نقش مهم ی در
.( رهاسازی پتاسیم دارند ( ۱۳
فلدسپارها، ساختمان بلور ی سه بعد ی دارند که از اتصال
به وس یله مشارکت اکس یژن Al2O و 3 SiO چهاروجهیها ی 4
موجود در گوشه لایهها به وجود میآیند. در ساختمان
فلدسپارها یک اتم س یلیس به وس یله آلوم ینیم جا یگزین شده و
.( بار حاصله توسط کلس یم، پتاس یم و یا سد یم خن ثی م یشود ( ۷
برای فلدسپارها ی پتاس یم چهار گونه اصل ی تعر یف م یشود که
شامل سا نیدین، ارتوکلاز ، م یکروکلین و آدولار یا م یباشند . ای ن
چهار گونه فلدسپار پتاس یمدار به همراه سا یر فلدسپارها ی قل یایی
.( ۳۱ درصد پوسته زمین را تشکیل میدهند ( ۷
ولاست ( ۳۴ ) از او لین محقق ینی است که هواد یدگی فلدسپار
را مطالعه کرد . وی در یافت که سرعت اضافه شدن اس ید
سیلیسیک به محلول ، با گذشت زمان کاهش م ییابد. این محقق
این کاهش سرعت را به تشک یل لا یه محافظ بر سطح فلدسپار
نسبت داد . پس از ولاست محقق ین د یگر نظر یه و ی را بسط داده
و پیشنهاد کردند که آزاد شدن اس ید س یلی سیک و کا تیونها از
فلدسپارهای پتاس یم م یتواند با معادله انتشار پارابو لیکی توصیف
( شود ( ۲۸ ). در مطالعه انجام شده به وس یله هلدرن و برنر ( ۱۵
کانی سا نیدین را خرد و در شر ایطی مشابه شر ایطی که ولاست
به کار برده بود در معرض آبشو یی قرار دادند . در ای ن مطالعه
آزاد شدن اس ید س یلیسیک با معادله پارابو لیک تط بیق نمود ول ی
سطح فلدسپار آن طور که ان تظار م یرفت تغ یی ر نکرد . مدل
ولاست پیشبینی م یکرد که ضخامت سطح تغ ییریافته کا نی چند
صدم انگسترم است در حا لیکه برنر ( ۸) دریافت که ضخامت
لایه سطح ی تشک یل شده ۵ تا ۱۵ انگسترم است . برنر در یافت
که اگر فلدسپار پتاس یم در ابتدا، با اس ید فلور یدریک تیمار شود
معادله انتشار پارابو لیک بر دادهها تطبیق نم یکند . وی دریافت
که پس از تیمار مواد با اسید فلوریدریک فقط س ینتیک خط ی،
آزاد شدن اسید سیلیسیک را توصیف میکند. باسنبرگ و
کلمنسی ( ۹) سینتیک رهاساز ی پتاس یم از فلدسپار را در دما ی
۲۵ درجه سانتی گراد و فشار ۱ اتمسفر دیاکسیدکربن در
فلدسپارهای با اندازه کوچکتر از ۳۷ میکرومتر مورد بررسی قرار
دادند و چهار مرحله مختلف شامل، مرحله تبادل یونی، مرحله
غیرپارابولیکی، پخش یدگی پارابو لیکی و مرحله پا ی داری را در
رهاسازی پتاسیم از فلدسپار تفکیک نمودند.
آزادسازی پتاس یم از فلدسپارها به تراوش اس یدها به و ی ژه
اسیدهای س یتریک و اگزا لیک از ر یشهها نسبت داده شده است
۱۲ ). هوآنگ ( ۱۶ ) اظهار داشت، عمومًا آزاد ساز ی پتاس یم از )
فلدسپارها کندتر از م یکاهاست و در مقاد یر بالاتر ی نسبت به
( میکاها در بیشتر خاک ها حضور دارند . سانگ و هوآنگ ( ۲۶
آزادسازی پتاسیم از کانیهای حاوی پتاسیم را به وسیله
اسیدهای آ لی س یتریک و اگزا لیک ر قیق مطالعه کردند . در ای ن
مطالعه ثابت سرعت آزاد شدن پتاس یم از بیوتیت به وس یله اس ید
سیتریک و اس ید اگزا لیک به تر تیب ۶۳ و ۱۲۳ برابر موسکو یت
و ۱۴ و ۱۸ برابر فلدسپار پتاسیم بود . ول ی سرعت آزادساز ی
پتاسیم از فلدسپار پتاس یم ۴ و ۷ برابر موسکو یت بود . در ای ن
مطالعه تر تیب آزادشدن پتاس یم به وس یله اس یدهای آ لی به ترتی ب
سینتیک رهاسازی پتاسیم از فلدسپار پتاسیم در مقایسه با موسکویت.
۲۳۱
بیوتیت > ارتوکلاز = میکروکلین > موسکویت بود، درحا لیکه
در پروسه تبادل با روش تتراف نیل بران سد یم، تر تی ب آزادشدن
پتاسیم بصورت بیوتیت > موسکویت > ارتوکلاز = میکروکلین
بود.
رهاسازی پتاس یم از م یکاها م یتواند توسط دو فرآ یند،
انحلال ساختار بلور و یا تبادل پتاس یم ب ین لا ی های با کا تیون
آبپوشیده انجام شود، چراکه پتاس یم در م یکاها به وس یله نیروهای
الکترواستاتیک نگه داری م یشود، در صور تیکه در فلدسپارها ی
پتاسیمدار، پتاس یم به وس یله پیوند کووالانس ی درون کر ی ستال
قرار گرفته و رهاسازی آن از کانی تحت تأثیر هوادیدگی
.( صورت میگیرد ( ٢٤
برای رهاشدن پتاس یم از فرم غ یرتبادلی، لازم است فعا لی ت
۲۵ و ۲۸ ). در بررس ی ، پتاسیم در فاز محلول بس یار کم شود ( ۲۲
سینتیک آزادساز ی پتاس یم از رو شها ی مختلف ی بر ای پا یین
نگه داشتن غلظت پتاس یم، استفاده شده است . شستشوی پیدرپی
کانی یا خاک با محلول های الکترو لیت و استفاده از رز ی نها ی
تبادل کا تیونی از آن جمله اند ( ۲۵ ). در این مطالعه برای رفع این
.( مشکل از عصارهگیری متوالی استفاده شد ( ٢٢
کانیهای رس ی دارای موقع یتهای مختلف ی بر ای نگه داری
پتاسیم م یباشند که شامل سطح، لبه ها و لا یههای داخل ی است و
رهاسازی پتاس یم از هر کدام از این موقع یتها با توجه به نوع
عصارهگیر متفاو ت م یباشد ( ۳۰ ). از م ی ان فاکتورها ی م ؤثر در
رهاسازی پتاس یم، اس یدهای آ لی از طر یق تشکیل کم پلکسها ی
.( آلی- ف ی، هواد یدگی کا نیها و سنگ ها را آسان م یسازند ( ۲
توانایی خارج کردن پتاس یم و سا یر کا تیونهای ساختما نی توسط
اسیدها را م یتوان به یونهای هیدروژن و کمپلکس ل یگاندها ی
آلی تو لیدشده در ن تیجه تجز یه آن ها در محلول خاک، نسبت داد
.(۱۹)
تو و همکار ان ( ٣٢ ) اثر اس ید اگزالیک را بر آزادسازی پتاسیم
در چهار کا نی پتاس یمدار بیوتی ت، فلوگو پی ت، موسکو یت و
میکروکلین بررس ی کردند و ن تیجه گرفتند که پتاس یم آزاد شده از
کانیها به تر تی ب ، بیوتی ت > فلوگوپی ت > موسکو یت >
میکروکلین اس ت. سانگ و ه وآنگ ( ٢٦ ) اثر اس یدهای آ لی را ب ر
آزادسازی پتاس یم از کا نیهای بیوتیت، موسکو یت، م یکروکلین و
۰/ ارتوکلاز با اس یدهای آ لی اگزا لیک و س یتریک با غلظت ۰۱
مولار مورد بررس ی قرار دادند و ن تیجه گرفتند که سرعت
رهاسازی پتاس یم از این کا نیها به تر تیب، بیوتیت > میکروکلین
= ارتوکلاز > موسکویت بود . هم چنین اس ید آل ی اگزا لی ک،
پتاسیم بیشتری نسبت به اس ید س یتریک آزاد کرده بود . ای ن
درحالی است که نوروزی و خادم ی ( ۶) آزادسازی پتاس یم از دو
کانی فلوگوپیت و موسکویت را بهوسیله اسیدهای آلی سیتریک،
اگزالیک و ما لیک ، به روش عصاره گیری معمو لی مورد بررس ی
قرار داده و نشا ن دادند که سرعت رهاساز ی پتاس یم توسط اس ید
سیتریک، بیشتر از سا یر اس یدها و از جمله اس ید اگزالی ک بوده
است.
وجود کا تیونها در محلول خاک بر م یزان در دسترس بودن
پتاسیم بر ای گ یاه تأ ثیرگذار است و لذا بررس ی روند رهاساز ی
پتاسیم در حضور کا تیونهای معمول خاک مثل کلس یم، ضرور ی
بهنظر م یرسد . سرینیواسارائو و همکاران ( ۲۹ ) در مطالعات
خود درباره آزاد سازی پتاس یم غ ی ر تباد لی با استفاده از اس ید
۰ مولار نشان دادند که در خاک های / سیتریک و کلر یدکلسیم ۰۱
ورتیسول با کا نی غالب اسمک تیت، مقدار پتاس یم آزادشده بیشتر
از خاک های آلف یسول با کا نی غالب کائو لینی ت و خاک ها ی
اینسپتیسول، با کا نی غالب ایلیت بود، اگر چه در ابتدا سرعت
آزادسازی در آلفیسولها بیشتر بود.
تاکنون مطالعه ای در زم ینه حضور فلدسپار در خاک ها ی
نقاط مختلف کشور صورت نگرفته است ول ی منابع ط بیع ی
فلدسپار در ایران بس یار فراوان است و تا کنون ب یش از ۱۰۰
کانسار فلدسپار در ای ران شناخته شده است ( ۳) و م یتوان
احتمال داد که با اکتشاف بیشتر، بتوان حجم های بزرگ ی از ای ن
ذخیره را یافت. بنابراین با توجه به اینکه کشورمان از ذخا یر
بالای فلدسپار برخوردار است و تاکنون مطالعه ای در رابطه با
سینتیک رهاسازی پتاس یم از فلدسپار پتاس یمدار، از منابع داخل ی
و یا خارج ی در کشورمان انجام نشده است، ای ن مطالعه با
مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک / سال هجدهم / شماره شصت و هفتم / بهار ۱۳۹۳
۲۳۲
اهداف زیر انجام شد:
۱- مقای سه سرعت رهاساز ی پتاسیم در دو کا نی مقاوم به
هوادیدگی فلدسپار و موسکو یت و مقا یسه فلدسپارها ی ته یه
شده از منابع داخلی و خارجی
۲- بررسی توانا یی عصاره گیرهای آ لی با یکدیگر و عصاره گی ر
معدنی
۳- توصیف سرعت آزادشدن پتاس یم غ ی ر تباد لی با معادلات
سینتیکی
مواد و روشها
این پژوهش به صورت آزمایش فاکتور یل در قالب طرح کام ً لا
تصادفی با سه تکرار انجام شد . فاکتورهای آزما یش شامل سه
نوع کانی (فلدسپار شرکت وارد آمریکا، فلدسپار یزد و
موسکویت همدان )، سه نوع عصارهگیر شامل اس یدها ی آل ی
(اگزالیک، س یتریک) و عصاره گیر معد نی کلر یدکلسیم در غلظت
۲۴ و ۴۸ ،۸ ،۴ ،۲ ، ۰ مولار و ۶ زمان عصاره گیری شامل ۱ /۰۱
ساعت بود.
کانی فلدسپار داخلی از معدنی در استان یزد و کانی فلدسپار
خارجی از شرکت وارد آمر یکا و کانی موسکویت از معد نی در
استان همدان خر یداری شدند . جهت آنا لیز عنصر ی کا نیها ی
استفاده شد (XRF) تهیه شده از روش فلورسانس پرتو ایکس
(جدول ۱). کانیهای ته یه شده ، پس از آس یاب و عبور از الک
۲۳۰ مش ، (قطر کمتر از ۶۰ م یکرون )، جهت حذف پتا س یم
تبادلی موجود در کا نیها، با محلول ۱ نرمال کلر ی دکلس یم، به
نسبت ۲ به ۱ (محلول به کا نی)، با کلس یم، اشباع ش د و بعد از
۱۰۵ به مدت ۴۸ ساعت خشک شدند. C آن، در آون، در دمای
۲۰۰ میلیگرم از کا نیهای اشباع شده با کلس یم به دقت وزن
گردیده و به لوله های سانتر یفیوژ، منتقل شد . ۲۰ م یلیلیتر از هر
یک از عصاره-گیرها به کا نیها اضافه و پس از ۱۵ دقیقه
۲۵ C مخلوط نمودن، نمونه ها به انکوباتور با دما ی ثابت
منتقل شدند . پس از گذشت ۱ ساعت از افزودن عصاره گیرها
نمونهها از انکوباتور خارج و در ۳۰۰۰ دور در د قیقه به مدت
۱۰ د قیقه، سانتریفیوژ شدند و عصاره رو یی بر ای اندازه گی ری
میزان پتاس یم رها شده، جمع آوری گرد ی د. سپس بلافاصله ۲۰
میلیلیتر از عصاره گیرها به نمونه ها اضافه شد و مجدد ًا
سوسپانسیون به مدت ۱۵ د قیقه تکان داده و به انکوباتور انتقال
۲۴ و ۴۸ ،۸ ،۴ ،۲ ، داده شد . به هم ینترتی ب در زمان ها ی ۱
ساعت، عصاره گیری انجام شده و غلظت پتاس یم در نمونهها با
قرائت شد. Corning استفاده از دستگاه فلیمفتومتر مدل ۴۱۰
چهار مدل سینتیکی زیر برای برازش دادهها استفاده شد.
(ln (M0 – Mt) = a – bt) مرتبه اول
(Mt= a + b lnt) ایلوویچ ساده
(Mt/M0= a + b t1/ پخشیدگی پارابولیکی ( 2
(ln Mt = a + b lnt) معادله توانی
و t مقدار پتاس یم غ یرتبادلی آزاد شده در زمان Mt در این روابط
پتاسیم غیرتبادلی در زمان تعادل در انتهای آزمایش M0
زمان t ضر ایب ثابت و b و a . (حداکثر پتاس یم رها شده ) هستند
برحسب ساعت م یباشد. برازش معادلات س ینتیکی در توص یف
رهاسازی پتاس یم، بر اساس ضر ایب تبی ین و برآورد خطا ی
استاندارد مورد مقا یسه قر ار گرفت . آنالیز داده ها با استفاده از
و رسم نمودارها با استفاده از نرم افزار SAS ۹/ نرمافزار ۱
انجام شد. Excel ۲۰۰۷
نتایج و بحث
جدول ۱، تجز یه عنصر ی کا نیهای مورد استفاده در آزما یش را
نشان م یدهد. طبق ای ن جدول ، فلدسپار ی زد دار ای بی شترین
مقدار پتاس یم م یباشد و بعد از آن فلدسپار شرکت وارد آمر یکا
در فلدسپار Al2O و موسکو یت همدان قرار دارند . کمتر بودن 3
پتاسیم یزد و وارد آمر یکا در مقا یسه با موسکو یت و بیشتر بودن
در فلدسپارها که ساختمان تکتو س یلیکات دارند SiO مقادیر 2
نسبت به فیلوسیلیکات موسکو یت، تأ یید م یکند که کا نیها ی
نسبت به K2O تهیه شده، فلدسپار هستند. هم چنین بیشتر بودن
بیانگر پتاسیمدار بودن فلدسپارهاست. Na2O
سینتیک رهاسازی پتاسیم از فلدسپار پتاسیم در مقایسه با موسکویت.
۲۳۳
جدول ۱. تجزیه عنصری کانیهای مورد استفاده در آزمایشبا استفاده از فلورسانسپرتو ایکس
Total LOI* P2O5 MnO TiO2 Na2O CaO K2O Fe2O3 MgO Al2O3 SiO کانی 2
%
۹۹/۵۸ ۰/۵۰ ۰/۴۶۲ ۰/۰۰۴ ۰/۰۱۵ ۲/۹۸ ۰/۱۵ ۱۳/۷۵ ۰/۲۲ ۰/۰۱ ۱۷/۵۸ ۶۳/ فلدسپار پتاسیم یزد ۹۱
فلدسپار پتاسیم وارد
۹۹/۶۱ ۱/۱۳ ۰/۴۵۷ ۰/۰۰۶ ۰/۰۱۳ ۱/۲۱ ۰/۴۵ ۱۳/۷۱ ۰/۴۶ ۰/۰۱ ۱۷/۹۳ ۶۴/ آمریکا ۲۴
۹۹/۵۵ ۴/۵ ۰/۰۳ ۰/۰۶ ۰/۰۶ ۰/۶۴ ۰/۱۷ ۹/۹۸ ۱/۷۷ ۰/۰۸ ۳۳/۹۲ ۴۸/ موسکویت همدان ۳۴
کاهش وزن در دمای بالا :LOI*
بررسی روند رهاساز ی پتاس یم غ یر تباد لی در کا نی های مورد
مطالعه
شکل ۱ روند رهاساز ی تجمع ی پتاس یم به وسیله عصاره گیرها ی
مختلف را از کا نی موسکو یت و دو نوع کا نی فلدسپار داخل ی و
خارجی نشان م یدهد. در هر سه کا نی (موسکو یت و دو نوع
فلدسپار) و تحت تأ ثیر عصاره گیرهای مختلف رهاساز ی پتاس یم
در مراحل او لیه سر یع تر است و با گذشت زمان، کاهش م ییابد،
تا تعادل ظاهر ی ایجاد شود و بعد از آن رهاساز ی با سرعت
ثابتی ادامه م ییابد. این روند در بس یاری از مطالعات مشاهده
۲۶ و ۳۲ ). رهاسازی با سرعت بالا در مراحل او لیه ، شده است ( ۲
را م یتوان به رهاسازی پتاسیم از مناطق لبه ای و گوه ای شکل
کانیها نسبت داد و در مرحله دوم، با پیشرفت رهاساز ی و بالا
رفتن انرژ ی جذب پتاس یم در بین لا ی هها و از طرف ی افز ایش
فاصله پتاس یم از لبه ها ی کا نی و افز ایش فاصله پخش یدگی،
سرعت رهاسازی کاهش م ییابد ( ۲۹ ). تا لیبودن و همکاران
۳۰ ) با بررسی رهاسازی تجمعی پتاسیم با جذر زمان، )
رهاسازی سه مرحله ای را گزارش نمودند . آنها مرحله اول
رهاسازی را به رهاسازی پتاسیم تبادلی، مرحله دوم را به
رهاسازی پتاس یم تث بی تشده و مرحله سوم را به رهاساز ی
پتاسیم ساختمانی نسبت دادند.
در کانی موسکو یت رهاساز ی پتاس یم تا مرحله چهارم
عصارهگیری با اس ید اگزا لیک به عنوان قو یتر ین عصاره گی ر،
روند افز ایشی داشته و پس از آن، با سرعت کم ی ادامه م ییابد .
این در حا لی است که در فلدسپار یزد و وارد آمر یکا، به ترتی ب
پس از زمان سوم و دوم عصارهگیری رهاساز ی پتاس یم کاهش
یافته، که بیانگر م یزان محدود رهاساز ی پتاس یم در این کا نیها
می باشد. چ نین روند ی در مورد سا یر عصاره گیرها نی ز مشاهده
.( میشود (شکل ۱
اختلاف هر سه کا نی در م ی زان رهاساز ی پتاس یم از نظر
آماری مع نیدار بود (جدول ۲). با توجه به مشابه بودن درصد
در دو نوع فلدسپار، به نظر م یرسد اختلاف آنها در K2O
رهاسازی پتاس یم به س یستم تبلور آن ها مرتبط باشد . در مطالعات
انجامشده توسط شرکت وارد آمر یکا نشان داده شده که این نوع
فلدسپار، م یکروکلین است و با توجه به آزادسازی بیشتر پتاس یم
از ارتوکلاز نسبت به م یکروکلین به نظر م یرسد فلدسپار ی زد
دارای ساختمان ارتوکلاز باشد چرا که نسبت به م یکروکل ین
شرکت وارد پتاس یم بیشتری آزاد کرده است . در کنار ترک ی ب
شیمیایی، پیوندها ی اتم ی و ساختمان بلور، نقش مهم ی در
.( آزادسازی پتاسیم از کانیها ایفا میکنند ( ۲۷
به علاوه، آزادسازی پتاسیم در کانی دیاکتاهدرال
موسکویت به طور مع نیداری بیشتر از فلدسپار است. رهاسازی
پتاسیم از موسکو یت به عنوان یک م یکای د ی اکتاهدرال اگرچه
در مقا یسه با م یکاهای تر ی اکتاهدرال کمتر بوده و به طور کل ی
به عنوان یک کا نی نسبتًا مقاوم به هواد یدگی شناخته م یشود اما
به علت اینکه پتاس یم در م یکاها توسط نیروهای الکترواستات یک
نگهداری میشود، آنیون حاصل از اس ید
مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک / سال هجدهم / شماره شصت و هفتم / بهار ۱۳۹۳
۲۳۴
شکل ١. روند رهاسازی تجمعی پتاسیم توسط عصارهگیرهای مختلف از فلدسپار پتاسیم یزد
(الف)، فلدسپار پتاسیم وارد آمریکا (ب) و موسکویت همدان (ج)
جدول ۲. تجزیه واریانس پتاسیم رهاشده از کانیهای مورد استفاده
منابع تغییرات درجه آزادی میانگین مربعات پتاسیم رها شده
۲۲۶۱۷۵۶/۸۱** نوع کانی ۲
۵۲۷۴۲۶/۹۴** نوع عصاره گیر ۲
۲۰۰۵۵۹۵/۵۰** زمان ۵
۱۸۵۱۵۲/۶۱** نوع عصاره گیر ۴ × نوع کانی
۷۴۲۳۶۸/۴۰** زمان ۱۰ × نوع کانی
۲۰۶۰۶۴/۲۸** زمان ۱۰ × نوع عصاره گیر
۵۷۲۶۸/۷۴** زمان ۲۰ × نوع عصاره گیر × نوع کانی
۱۵۷۴/ خطا ۲۸ ۱۰۸
**
: معنیدار در سطح احتمال آماری ۱ درصد
فلدسپار پتاسیم یزد
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
0 10 20 30 40 50
زمان ( ساعت)
پتاسیم رها شده ( میلی گرم بر کیلوگر م)
اسید اگزالیک
اسید سیتریک
کلرید کلسیم
فلدسپار پتاسیم وار د
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
0 10 20 30 40 50
زمان (ساع ت)
پتاسیم رها شده ( میلی گرم بر کیلو گرم)
اسید اگزالیک
اسید سیتریک
کلرید کلسیم
موسکویت همدان
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
0 10 20 30 40 50
زمان ( ساعت)
پتاسیم رها شده ( میلی گرم بر کیلوگرم)
اسید اگزالیک
اسید سیتریک
کلرید کلسیم
ب الف
ج
سینتیک رهاسازی پتاسیم از فلدسپار پتاسیم در مقایسه با موسکویت.
۲۳۵
آلی قادر به حل کردن آلوم ینی وم ورقه اکتاهدرال بوده و
توانسته است پتاس یم بین لا یهای را آزاد نما ید. ای ن در حا لی
است که پتاس یم در فلدسپارها به وس یله پیوند کوالانس ی
نگه داری شده و رهاساز ی از آن به عوامل مختلف ی مانند
خصوصیات ساختمانی، ترکیب شیمیایی، اندازه ذرات،
فعالیت یونهای ه یدرونیوم و خروج فرآورده های هواد ی دگی
بستگی دارد . در ط ی هواد یدگی فلدسپار جا یگزینی پتاس یم با
یون ه ی درونیوم ساختمان فلدسپار را تض عیف کرده و در
نتیجه انبساط فلدسپار رخ م یدهد. یون های ه یدرونیوم جذب
شود Al-O سطحی شده ، م یتوانند باعث شکستن پیوندهای
و عدد هم آرایی آلوم ینیوم را از ۴ به ۶ رسانده و در ن تیجه از
ساختمان فلدسپار بی رون رانده م ی شود ( ۵). در م طالعات
اسپارکس و هوانگ ( ۲۸ ) نشان داده شد که رهاساز ی پتاس یم
موجود در فلدسپارها، فقط به وسیله تخر ی ب ساختمان بلور
میسر است . تو و همکاران ( ۳۲ ) در مطالعه خود نشان دادند
که م یکروکلین مورد استفاده ، رهاساز ی پتاس یم کمتر ی در
مقایسه با موسکو یت نشان داده و از ابتد ای آزما یش روند
( یکنواختی را در م یزان رهاساز ی داشته است . هوانگ ( ۱۶
حل شدن ش یمیایی فلدسپارها به وس یله اس ید نیتری ک ی ک
مولار را بررس ی کرد . در این مطالعه سرعت آزاد شدن پتاس یم
۹ و -۱۲ ، از موسکو یت، فلوگو پی ت و بیوتی ت به تر تی ب ۲
۱۱۸ برابر سرعت آزاد شدن پتاس یم از م یکروکلین بود . -۱۹۰
در مقابل، سانگ و ه وآنگ ( ۲۶ ) در مطالعات خود به ای ن
نتیجه رس یدند که م ی زان رهاساز ی پتاس یم در میکروکل ین و
ارتوکلاز بیشتر از موسکویت بود.
ویلسون ( ۳۳ ) نشان داد که سرعت انحلال فلدسپارها به
شدت کند است و با کاهش پ هاش محیط به کمتر از ۶ سرعت
انحلال آنها افزایش م ییابد. فاکتورها ی د یگر ی مانند سطح
ویژه خارج ی و واکنش های تبادل - جذب ، نقش مهم ی را در
انحلال این کا نی ایفا م یکنند . محقق ین بر ای ن باورند که
۱۰۰۰۰۰ سال زمان نی از است که فرآیند کامل هواد ی دگی
فلدسپارها در شرایط طبیعی به وقوع بپیوندد.
درصد پتاس یم رها شده از کا نیهای پتاس یمدار تحت تأ ثیر
عصارهگیرهای مختلف در جدول ۳ نشان داده شده است . پس
از ۴۸ ساعت عصاره گیری رهاساز ی پتاس یم غ ی رتباد لی تحت
تأثیر اس ید اگزا لیک، به عنوان قو یتر ین عصاره گی ر، در کا نی
۶ برابر / ۸ برابر فلدسپار شرکت وارد آمر یکا و ۳ / موسکویت ۲
۱ برابر بی شتر از / فلدسپار یزد بوده است . فلدسپار ی زد نی ز، ۳
فلدسپار شرکت وارد آمریکا، رهاسازی داشته است.
بررسی روند رهاسازی پتاسیم با عصارهگیر معدنی
کلریدکلسیم
نتایج جدول ۲، نشان م یدهد اثر عصاره گیر و نوع کا نی و اثر
متقابل بین آنها، در م یزان رهاسازی پتاسیم معنیدار بوده و ای ن
بیانگر این است که عصاره گیرهای مختلف اثرات متفاو تی را در
کانیهای مختلف دارند . همان طور که در شکل ۱ مشاهده
می شود، صرف نظر از نوع کا نی، قدرت کلر ی دکلس یم در
رهاسازی پتاس یم به عنوان ی ک عصاره گی ر معد نی نسبت به
عصارهگیرهای آ لی، کمتر ین مقدار میباشد، که این اختلاف در
، همه کا نیها، از لحاظ آمار ی معن یدار است . نتا یج جدول ۳
برای کا نی موسکو یت، که رهاساز ی بالاتر ی دارد، نشان م یدهد
۲ برابر کلر یدکلسیم / که رهاساز ی، تحت تأ ثیر اس ید اگزا لیک، ۹۸
۲ برابر بیشتر از کلر یدکلسیم / میباشد. هم چنین، اس ید س یتریک ۵
پتاسیم آزاد م یکند سر ینیواسارائو و همکاران ( ۲۹ ) مشاهده
کردند که لیگاندهای آل ی و ه ی دروژنها ی تو لیدشده توسط
اسید س یتریک باعث رهاسازی بیشتر پتاسیم بین لایهای نسبت به
کلریدکلس یم م یشوند . توانا یی کلر ی دکلس یم در آزادساز ی
پتاسیم کم است، چراکه یون کلسیم از طریق جانشینی،
تبادل را با یون های دیگر انجام م یدهد و اندازه و
انرژی ه یدراتاسیون بالا ی این یون، نسبت به یون پتاس یم باعث
شده است که به سخ تی با پتاس یمهای بین لا ی های مبادله شود،
ولی با پتاس یم موجود رو ی لبه ها و سطوح کا نی به راحت ی
جانشین م یشود، که نشان دهنده توانا یی کم آن در آزاد کردن
.( پتاسیم است ( ۴
مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک / سال هجدهم / شماره شصت و هفتم / بهار ۱۳۹۳
۲۳۶
جدول ۳. درصد پتاسیم رهاشده از سه کانی پتاسیمدار تحت تأثیر عصارهگیرهای مختلف پس از ۴۸ ساعت
نوع کانی اسید اگزالیک اسید سیتریک کلریدکلسیم
۰/۲۶ ۰/۶۶ ۰/ فلدسپار پتاسیم یزد ۷۳
۰/۲۲ ۰/۴۹ ۰/ فلدسپار پتاسیم وارد ۵۶
۱/۵۵ ۳/۵۸ ۴/ موسکویت همدان ۶۳
بررسی روند رهاسازی پتاسیم با عصارهگیرهای آلی
رهاسازی پتاس یم غ یرتباد لی، تحت ت أثیر نوع اس ید آل ی نی ز
می باشد. از م یان عصاره گیرهای آ لی، در هر سه کا نی بی شترین
مقدار رهاساز ی توسط اس ید اگزا لیک مشاهده شد . نتا یج جدول
۳، بر ای کا نی موسکو یت، که رهاساز ی بالاتر ی دارد، نشان
۱ برابر اس ید / می دهد که رهاساز ی، تحت تأ ثیر اس ید اگزا لیک، ۳
۲ برابر کلر یدکلسیم م یباشد . هم چنین ، اس ید / سیتریک و ۹۸
۲ برابر بیشتر از کلر یدکلسیم پتاس یم آزاد م یکند . / سیتریک نیز ۵
هیو و همکاران ( ۱۷ ) نیز نشان دادند که اس ید اگزالیک بی شترین
توانایی را در کلات کردن یونهای فی دارد.
در این مطالعه، اختلاف ب ین اس یدهای آل ی در کا نیها ی
فلدسپار پتاس یم یزد و وارد آمر یکا مع نیدار نبوده، درحا لی که در
موسکویت، مع نیدار م یباشد. تفاوت بین توانا یی اس یدهای آل ی
در آزادساز ی پتاس یم از کا نیها به علت اختلاف آن ها در تو لی د
H+ لیگاندهای آ لی و ی ون
تو لی د شده و توانا یی لیگاندها در
تشکیل کمپلکس میباشد. سانگ و هوآنگ ( ۲۶ ) نیز در
مطالعات خود علت تفاوت در توانا یی اس ید س یتریک و اگزا لیک
۰ مولار در رهاساز ی پتاس یم را به تفاوت آن ها در تو لی د /۰۱
لیگاندهای آلی و پروتون تولید شده مرتبط دانستند.
در مطالعه ای نشان داده شد که خصوصیات آزادشدن پتاس یم
از فلدسپارها، در حضور لیگاندهای آ لی کمپلکس کننده کام ً لا
متفاوت است . احتما ً لا لیگاندهای مذکور از طر ی ق برهمکنش
خاصی که با ترکیبات آلومنیوم دارند از ایجاد ترکیبات
حفاظت کننده کانی در مقابل هواد یدگی جلوگ یری نموده و ی ا
حداقل، تشکیل آن را به تعو ی ق م یاندازد و از ای نرو اجازه
.( پیشرفت هوادیدگی را میدهند ( ۱۶
کاربرد معادلات
جهت بررس ی سرعت رهاساز ی پتاس یم غ یرتبادلی از کا نیها ی
مورد مطالعه، ۴ مدل سینتیکی شامل معادله مرتبه اول،
پخشیدگی پارابو لیکی، ایلوو یچ و توا نی مورد برازش قرار
گرفتند. از آن جا که گاه ی چند معادله قادر به توص یف داده ها ی
سینتیکی م یباشند انتخاب بهتر ین معادله بر اساس بالاتر ین
ضریب ت بیین صورت م یگی رد. ای ن عامل شرط لازم بر ای
انتخاب بهتر ین مدل م یباشد ول ی شرط کا فی نی ست. بلکه
معادلهای که بیشترین ضر یب ت بی ین و کمتر ین خطا ی مع ی ار
تخمین را دارد، به عنوان بهتر ین معادله در توج ی ه رهاساز ی
پتاسیم شناخته م یشود . خطا ی مع ی ار تخم ین بهتر ین مع ی ار
.( ارزیابی مقادیر محاسبهشده و مشاهده شده میباشد ( ۱۰
جدول ۴ ضرایب ت بیین و خطا ی مع یار تخم ین چهار معادله
سینتیکی را برای هر یک از کانیها و عصارهگیرها نشان میدهد.
بر اساس مع یارهای ذکر شده، معادله ایلوو یچ در هر سه نوع
کانی و سه نوع عصاره گ یر، عل یرغم بالا بودن ضر یب ت بیین، به
دلیل بالا بودن خطای مع یار تخم ین، نم یتواند آزاد شدن پتاس یم
غیر تبادلی را توجیه کند، در حالیکه سه معادله توانی،
پخشیدگی پارابولیکی و مرتبه اول رهاساز ی پتاس یم را توص یف
میکنند، که در این بین، معادله توا نی به د لی ل داشتن بالاتر ین
ضریب ت بیین و پا یینترین خطا ی مع یار تخم ین بهتر ین معادله
.( برای رهاسازی پتاسیم میباشد (شکل ۲
بعضی از محققین نتایج مشابهی را گزارش کردند. در
بررسیهای انجام شده توسط ح سینپور ( ۱) رهاساز ی پتاس یم
غیرتبادلی در خاک های همدان از معادلات توان ی، پخش یدگی
پارابولیکی و مرتبه اول پیروی کرد و لی معادله ایلوویچ نتوانست
سینتیک رهاسازی پتاسیم از فلدسپار پتاسیم در مقایسه با موسکویت.
۲۳۷
مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک / سال هجدهم / شماره شصت و هفتم / بهار ۱۳۹۳
۲۳۸
شکل ٢. برازش معادلات پخشیدگی پارابولیکی، مرتبه اول و توانی بر پتاسیم رهاشده از سه نوع کانی
پتاسیمدار توسط اسید اگزالیک
این پد یده را توص یف کند . هم چنین گزارش شده است که
آزادسازی پتاس یم از م یکاهایی مانند موسکو یت، فلوگو پی ت و
.( بیوتیت از معادله پخشیدگی پارابو لیکی پی روی م یکند ( ۱۳
مهدوی ( ۴) در تحق یقات خود معادلات پخش یدگی و مرتبه اول
را به عنوان بهتر ین مدل معر فی کردند . تعدادی از محقق ین نی ز
در مطالعات خود مشاهده نمودند که روند رهاسازی از معادلات
مرتبه اول ( ۲۲ ) و مع ادلات توا نی و پخش یدگی ( ۱۴ و ۲۰ ) تبعیت
کرد. در م قابل مطالعا تی نیز نشان م یدهد که معادله ایلوو یچ،
میتواند رهاساز ی پتاس یم را توج ی ه کند ( ۱۱ و ۲۰ ). معادله
ایلوویچ او لینبار بر ای توص یف سرعت جذب ش یمیایی گازها
.( روی سطوح جامد به کار رفت ( ۲۱
با توجه به اینکه سرعت آزاد شدن پتاس یم از معادلات
توانی، پخشیدگی پارابولیکی و مرتبه اول پیروی م یکند، آزاد -
شدن پتاس یم تحت تأثیر فرآیند پخش یدگی م یباشد . هاو لین و
همکاران ( ۱۴ ) نشان دادند که معادله توا نی نشان دهنده کنترل
فرآیند پخش یدگی است . هم چنین در تحق یقات د یگر ی، نشان
داده شده در خاک هایی که سرعت آزاد شدن پتاس یم غ یر تباد لی
از معادلات مرتبه اول و پخشیدگی پارابولیکی تبع یت کند، آزاد
.( ۲۲ و ۲۹ ، شدن پتاسیم از فرآیند پخشیدگی پیروی میکند ( ۱۸
سینتیک رهاسازی پتاسیم از فلدسپار پتاسیم در مقایسه با موسکویت.
۲۳۹
شیب معادله ایلوویچ بیانگر سرعت رهاساز ی پتاس یم بین لا یهای
میباشد و عرض از مبدأ آن سرعت او لی ه رهاساز ی پتاس یم را
نشان م یدهد ( ۲۳ ) که در این مطالعه، صرف نظر از نوع کا نی
برای اس ید اگزا لیک و صرفنظر از نوع عصاره گی ر، بر ای کا نی
موسکویت، بیشترین مقدار است . به این معن ی که تأ ثیر اس ید
اگزالیک بر رو ی سرعت او لیه رهاساز ی و سرعت رهاساز ی بین
لایهای، مؤثرتر از سا یر عصاره گیرها در کا نی موسکو یت م ی-
باشد. سرعت رهاساز ی پتاس یم نقش تع یین کننده ای در قدرت
تأمین پتاسیم خاک دارد. شیب و عرض از مبدأ معادله
پخشیدگی پارابولیکی بر ای تخم ین فراهم کردن مقدار پتاس یم
.( مورد نیاز گیاه به کار میرود ( ۱۸
نتیجهگیری
رهاسازی پتاس یم در ط ی عصاره گیریهای متوا لی، تحت تأ ثیر
عوامل مختلف ی قرار دارد، از جمله این عوامل نوع کا نیها م ی-
باشد که در روند رهاساز ی مؤثر است . در ای ن بررس ی م ی زان
۶ برابر فلدسپار - رهاسازی در کا نی د یاکتاهدرال موسکو یت ۸
پتاسیم بود . هم چنین رهاساز ی پتاس یم از نمونه فلدسپار ایران ی
(یزد) بیشتر از نمونه وارد بود . لازم به ذکر است که ته یه مقطع
فلدسپار ایرانی در پژوهش های آ تی پیشنهاد م یشود. هم چنین
صرفنظر از نوع کان ی، میزان رهاسازی تحت تأثیر نوع عصارهگیر
نیز م یباشد، به اینترتیب که عصاره گیرها ی آل ی نسبت به
عصارهگیرهای معد نی قدرت بی شتری در رهاساز ی پتاس یم از
۲ برابر م یباشد که از لحاظ /۵- کانیها دارند و این مقدار ۳
آماری مع نیدار است . هم چنین تفاوت م یزان رهاساز ی پتاس یم،
بین اس یدهای آ لی در موسکو یت، مع نیدار، و لی در فلدسپارها ی
پتاسیم، معنیدار نبوده است.
بررسی سرعت آزاد ساز ی نشان داد که در مراحل او لیه، این
فرآیند، با سرعت بیشتری انجام شده و به تدر یج در انتها ی
آزمایش کاهش م ییابد. برازش ۴ مدل س ینتیکی شامل معادله
مرتبه اول، پخش یدگی پارابو لیکی، ایلوویچ و توا نی نشان داد که
رهاسازی پتاس یم از معادله ایلوویچ پی روی نم یکند ول ی سه
معادله د یگر بر ای توص یف آزادساز ی پتاس یم غ یرتباد لی مناسب
میباشند که در این بین معادله توا نی به عنوان بهتر ین مدل
ارزیابی شد . تطبیق نتا یج ای ن تحق ی ق با معادلات مرتبه اول،
پخشیدگی پارابولیکی و توانی نشان میدهد که فرآیند
پخشیدگی کنترلکننده رهاسازی پتاسیم از کانیهاست.
منابع مورد استفاده
۱. حسینپور، ع. ١٣٨٣ . کاربرد معادلات سینتیکی در توصیف سرعت آزاد شدن پتاسیم غیرتبادلی در شماری از خاک های همدان .
.۹۳-۸۵ :(۳) مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی ۸
۲. ضرابی، و .، م . جلالی و ش . مهدوی حاج یلوئی. ۱۳۸۵ . بررسی سرعت رهاساز ی پتاس یم غ یر تباد لی و قابل یت جذب آن با استفاده از
.۹۶۴-۹۵۱ :(۶) اسید مالیک در بعضی از خاکهای استان همدان. مجله علوم و فنون کشاورزی ۳۷
۳. قربانی، م. ۱۳۸۱ . دیباچهای بر زمینشناسی اقتصادی ایران. پایگاه ملی دادههای علوم زمین کشور، ۸۵۴ صفحه.
۴. مهدوی، ش. ۱۳۸۰ . مطالعه سینتیک رهاسازی پتاسیم غیرتبادلی و همبستگی آن با جذب گیاه در سریهای غالب خاکهای استان
همدان. پایاننامه کارشناسیارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران.
۵. ملکوتی، م. ج.، ع. ا. شهابی و ک. بازرگان. ۱۳۸۴ . پتاسیم در کشاورزی ایرا . ن انتشارات سنا، تهران.
: (۱) ۶. نوروزی، س . و ح . خادمی. ۱۳۸۸ . آزادسازی پتاس یم از موسکو یت و فلوگو پیت توسط چند اس ید آل ی. مجله آب و خاک ۲۳
.۲۷۳-۲۶۳
7. Barth, T. W. F. 1969. Feldspars. Wiley-Interscience, New York.
مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک / سال هجدهم / شماره شصت و هفتم / بهار ۱۳۹۳
۲۴۰
8. Berner, R. A. 1983. Kinetics of weathering and diagenesis. PP. 111-134. In: Lasaga, A. C. and R. J. K. Patrick
(Eds.). Kinetics of Geochemical Processes, Vol. 8. Reviews in Mineralogy. Mineralogical Society of America.
Washington, DC.
9. Busenberg, E. and C. V. Clemency. 1975. The dissolution kinetics of feldspar at 25C and 1 atm CO2 partial
pressure. Geochim. Cosmochim. Acta. 40: 41-49.
10. Chien, S. H., W. R. Clayton and G. H. McClellan. 1980. Kinetics of dissolution of phosphate rocks in soils. Soil Sci.
Soc. Amer. J. 44: 260-264.
11. Cox, A. E. and B. C. Joern. 1997. Release kinetics of non-exchangeable potassium in soils using sodium
tetraphenylboron. Soil Sci. 162: 588-596.
12. Fageria, N. K. and L. Stone. 2006. Physical, chemical and biological changes in the rhizosphere and nutrient
availability. J. Plant Nutr. 29: 1327-1356.
13. Feigenbaum, S., R. Edelstein and I. Shainberg. 1981. Release rate of potassium and structural cations from mica to
ion exchangers in dilute solutions. Soil Sci. Soc. Amer. J. 45: 501-506.
14. Havlin, J. L., D. G. Westfall and S. R. Olsen. 1985. Mathematical models for potassium release kinetics in
calcareous soils. Soil Sci. Soc. Amer. J. 49: 371-376.
15. Holdern, G. R. and R. A. Berner. 1979. Mechanism of feldspar weathering. I. Experimental studies. Geochim.
Cosmochim. Acta. 43: 1161-1171.
16. Huang, P. M. 2005. Chemistry of soil potassium. PP. 227-292. In: Tabatabiai, M. A. and D. L. Sparks (Eds.).
Chemical Processes in Soils. Soil Sci. Soc. Amer. Madison, WI.
17. Hue, N. V., G. R. Craddock and F. Adams. 1986. Effect of organic acids on aluminum toxicity in subsoils. Soil Sci.
Soc. Amer. J. 50: 28-34.
. Jalali, M. 2007. Spatial variability in potassium release among calcareous soils of western Iran. Geoderma 140: 42-
51.
19. Kononova, M. M., I. V. Aleksandrova and N. A. Titova. 1964. Decomposition of silicates by organic substances in
the soil. Soviet Soil Sci. (Engl transl.) 10: 1005-1014.
20. Lopez-Pineiro, A. and A. Garcia Navarro. 1997. Potassium release kinetics and availability in unfertilized Vertisols
of southwestern Spain. J. Soil Sci. 162: 912-9.
21. Low, M. J. D. 1960. Kinetics of chemisorptions of gasses on solids. Chem. Rev. 60: 265-312.
22.Martin, H. W. and D. L. Sparks. 1983. Kinetics of non-exchangeable potassium release from two coastal plain soils.
Soil Sci. Soc. Amer. J. 47: 883-887.
23. Mengel, K., Rahmatullah, and H. Dou. 1998. Release of potassium from the silt and sand fraction of loess-derived
soils. Soil Sci. 163: 805-813.
24. Øgaard, A. F. and T. Krogstad. 2005. Release of interlayer potassium in Norwegian grassland soils. J. Plant Nutr.
Soil Sci. 168: 80-88.
25. Scott, A. D., R. R. Hunziker and J. J. Hanway. 1960. Chemical extraction of potassium from soils and micaceous
minerals with solutions containing sodium teraphenylboron. I. Preliminary experiments. Soil Sci. Soc. Amer. Proc.
51: 912-917.
26. Song, S. K. and P. M. Huang. 1988. Dynamics of potassium release from potassium bearing minerals as influenced
by oxalic and citric acids. Soil Sci. Soc. Amer. J. 52: 383-390.
27. Sparks, D. L. 1987. Potassium dynamics in soils. Adv. Soil Sci. 6: 1-63.
28. Sparks, D. L. and P. M. Huang. 1985. Physical chemistry of soil potassium. PP. 201-276. In: R. D. Munson (Ed.),
Potassium in Agriculture. ASA, CSSA, SSSA, Madison, WI.
29. Srinivasarao, C., A. Swarup, A. S. Rao and V. R. Gopal. 1999. Kinetics of non-exchangeable potassium release
from a Tropaquept as influenced by long-term cropping, fertilization, and manuring. Aust. J. Soil Res. 37: 317-
328.
30. Talibudeen, O., J. D. Beasley, P. Lane and N. Rajendran. 1978. Assessment of soil potassium reserves available to
plant roots. Soil Sci. Soc. Amer. J. 29: 207-2.
31. Tisdale, S. L., W. L. Nelson, J. D. Beaton and J. L. Havlin. 2003. Soil Fertility and Fertilizers. 5th ed., PHI, India.
32. Tu, S. X., Z. F. Guo and J. H. Sun. 2007. Effect of oxalic acid on potassium release from typical Chinese soils and
minerals. Pedosphere 17: 457-466.
33.Wilson, M. J. 2004. Weathering of the primary rock-forming minerals: processes, products and rates. Clay Miner.
39: 233-266.
34.Wollast, R. 1967. Kinetics of the alteration of K-feldspar in buffered solution at low temperature. Geochim.
Cosmochim. Acta. 31: 635-648.

معادن خاک‌های صنعتی کشور

پتانسیل‌ها- تنگناها- راه‌های برون‌رفت از تنگناها

خانه معدن ایران

کمیته معادن خاک‌های صنعتی ایران

تیرماه 1392

معادن خاک‌های صنعتی کشور

پتانسیل‌ها- تنگناها- راه برون‌رفت از تنگناها

الف- پتانسیل‌ها:

معادن خاک‌های صنعتی که عمدتاً مورد مصرف بدنه (بیسکویت) کاشی، سرامیک و چینی بهداشتی بوده و به مقدار کم در تهیه لعاب، انگوب، چینی مظروف، مقره‌سازی و نظایر آن مصرف می‌شود. برابر آمار منتشر شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت، در معادن خاک‌های صنعتی در سال 1390 جمعاً در حدود 351 معدن فعال بوده و مقدار در حدود 8,000,000 تن (تعدیل و اصلاح شده) انواع خاک‌های صنعتی به شرح زیر استخراج و مورد مصرف قرارگرفته است. کل ذخیره گواهی شده معادن فوق بدون احتساب ماده معدنی سیلیس و دولومیت بالغ بر 460 میلیون تن ذخیره قطعی و احتمالی می‌باشد.

همچنین تخمین زده می‌شود معادن یاد شده زمینه اشتغال در حدود 7,500 نفر به طور مستقیم و 60,000 نفر به طور غیر مستقیم را فراهم آورده‌اند.

ب- تولید خاک‌های صنعتی:

1- خاک صنعتی (رس‌های صنعتی) در سال 1390 به میزان حدود 4,900,000 تن از 190 معدن فعال کشور عمدتاً در استان‌های فارس، سمنان، یزد، قزوین، مرکزی و سایر استان‌ها استخراج شده است.

2- کائولن (غیرفرآوری شده)

در سال 1390 به میزان حدود 764,000 تن از 24 معدن فعال کشور و عمدتاً در استان‌های آذربایجانشرقی، خراسان رضوی، قزوین و سایر استان‌ها استخراج شده است.

3- فلدسپات (سدیک و پتاسیک)

در سال 1390 به میزان حدود 580,000 تن از 71 معدن فعال کشور و عمدتاً در استان‌های همدان، یزد، مرکزی، کرمان، سمنان، زنجان، قزوین و سایر استان‌ها استخراج گردیده است.

4- فلدسپات- کائولن (کائولن- فلدسپات)

در سال 1390 به میزان حدود 225,000 تن از 10 معدن فعال کشور عمدتاً در استان اصفهان، قزوین و سایر استان‌ها استخراج گردیده است.

5- خاک نسوز (عمدتاً بال‌کلی)

در سال 1390 به میزان حدود 190,000 تن از 27 معدن فعال کشور و عمدتاً در استان‌های یزد، اصفهان و سایر استان‌ها استخراج شده است.

6- بنتونیت (سرامیک و ریخته‌گری)

جمعاً به میزان 400,000 تن از 59 معدن فعال کشور عمدتاً در استان‌های خراسان جنوبی، اصفهان، قزوین، سمنان، کرمان، خراسان رضوی و سایر استان‌ها استخراج شده که در حدود 50 درصد آن در صنعت کاشی مصرف گردیده است.

7- سایر خاک‌ها

شاملدولومیت و سیلیس به میزان 3 تا 5 درصد برای بدنه کاشی و سرامیک از معادن مختلف از جمله آذربایجان‌غربی، قزوین، اصفهان و . حدود 300,000 تن در سال 1390 استخراج گردیده است.

ج- مصرف خاک‌های صنعتی:

ملاحظه می‌کنیم جمعاً در سال 1390 برابر آمار رسمی وزارت صنعت و معدن و تجارت در حدود 7,159,000 تن انواع خاک‌های مورد مصرف بدنه کاشی و سرامیک و چینی بهداشتی از نزدیک به 351 معدن فعال در سراسر کشور استخراج گردیده است. در سطور آتی به آمار تولید و مصرف خاک‌های صنعتی در سال 1391 اشاره شده است.

د- معادن خاک‌های صنعتی واکتشاف، استخراج و فرآوری:

1- اکتشاف

طبق مطالعات انجام شده به جز تعداد کمی از معادن که در گذشته‌های دور در آنها اکتشافات سیستماتیک (سطحی و تحت‌الارضی) به منظور ارزیابی کمی و کیفی ذخیره انجام گردیده است؛ متاسفانه در اکثریت معادن فوق، اکتشافات معدنی، محدود به حفر تعدادی ترانشه و چاهک و تهیه نقشه‌های مقدماتی و سپس تعیین ذخیره و صدور گواهینامه کشف بوده است. نتیجه اینکه در اکثریت معادن یاد شده شناخت و اطلاعات لازم و کافی نسبت به کمیت و کیفیت کانسار در عمق وجود ندارد.

2- استخراج

استخراج در معادن خاک صنعتی به استثنای معدودی از معادن، غالباً به روش غیرعلمی، استخراج غیر اصولی و غیر تخصصیانجام می‌گیرد. نبود نظارت‌های جدی در امر بهره‌برداری از معادن فوق و استمرار آن نهایتاً منجر به تضییع سریع ذخایر معدنی کشور از طرفی و نیز وارد شدن خسارات و آسیب‌های جدی به بهره‌برداران حرفه‌ای می‌شود.

3- فرآوری

در اکثریت قاطع معادن خاک صنعتی عرضه مواد معدنی به صورت کلوخه (خام) می‌باشد. فقط در تعدادی از معادن که شاید به کمتر از 30 یا 40 معدن محدود می‌شود با استفاده از خطوط خردایش مواد با دانه‌بندی 0- 15 میلی‌متر عرضه می‌گردد. در حال حاضر عمده مصرف کارخانجات کاشی و سرامیک در همین طیف دانه‌بندی مصرف می‌شود.

در بحث فرآوری به مفهوم اخص، علیرغم وجود ذخایر معدنی بسیار خوب فقط دو واحد شستشوی کائولن وجود دارد که به دلیل وجود مشکلاتی در تولید، هنوز پاسخگوی نیازهای گسترده داخلی نبوده و توان حضور در بازارهای بین‌المللی وجود ندارد.

در مواردی نیز واحدهای تهیه خاک‌های دانه‌بندی و پودر و پروسس کردن خاک‌های صنعتی در زمینه فلدسپات، بال‌کلی و نظایر آن انجام می‌گیرد که تعداد این واحدها نیز از عدد انگشتان دست نمی‌کند.

درنتیجه تولید معادن به دلیل حجم پائین ذخایر، پراکندگی و عدم تجمیع معادن و نیز عدم سرمایه‌گذاری مناسب،غالباً به صورت خام به مصرف‌کننده عرضه می‌شود.ذکر این نکته بسیار ضروری است که در کارخانجات کاشی، سرامیک و چینی بهداشتی در کشور به منظور آماده‌سازی مواد معدنی خطوط کاملی از سنگ‌شکن‌های اولیه، ثانویه و آسیاب‌های بال‌میل تا تهیه دوغاب و گرانول را برخلاف رویه‌های متداول در کارخانجات دنیا نصب و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد که خود یکی از دلایل مهم عدم سرمایه‌گذاری جدید به منظور ایجاد واحدهای خردایش و دانه‌بندی و فرآوری در معادن به شمار می‌رود.

ها- وضعیت کارخانجات تولید کاشی، سرامیک و چینی بهداشتی:

بر اساس آمار انجمن تولیدکنندگان کاشی و سرامیک در سال 1391 تعداد 100 کارخانه کاشی فعال در حدود 450 میلیون متر مربع انواع کاشی و سرامیک کشور را تولید نموده‌اند اما ظرفیت ثبت شده در حدود 650 میلیون متر مربع با سرمایه‌گذاری در حدود 5/3 میلیارد دلار می‌باشد.

در سال یاد شده در کل کشورهای دنیا در حدود 11 میلیارد متر مربع انواع کاشی و سرامیک تولید شده است. از نظر میزان تولید هم‌اکنون کشور ایران رتبه چهارم جهان را پس از چین، برزیل و هندوستاندر اختیار دارد.

در سال 1391 مقدار 90 میلیون متر مربع از تولیدات کاشی به کشورهای همسایه صادر گردیده است.

 رتبه صادراتی کشور در جایگاه پنجم قرار دارد.

بیش از 40% تولیدات کشور در استان یزد و بقیه در استان‌های قزوین، اصفهان، آذربایجانشرقی، تهران، کرمانشاه و . می‌باشد.

کارخانجات چینی بهداشتینیز به تعداد کارخانه بزرگ و حدود 105 کارگاه (کارخانه کوچک) در سال 1391 در حدود 150 هزار تن تولیدات داشته‌اند.

حدود 30 % تولیدات این کارخانجات به خارج از کشور (عمدتاً کشورهای همسایه) صادر گردیده است.

و- تولید و فروش خاک‌های صنعتی:

1- در سال 1391 بنا بر اظهار انجمن تولیدکنندگان سرامیک و سازمان توسعه صادرات، تولید کاشی و سرامیک در کشور بالغ بر 450 میلیون متر مربع بوده است. ارزش محصولات تولیدی بالغ بر 4500 تا 5000 میلیارد تومان اعلام گردیده است. برای تولید این مقدار کاشی و سرامیک در حدود 9 تا 5/9 میلیون تنخاک‌های صنعتی بدنه مصرف گردیده است. ارزش مواد اولیه معدنی در سر معدن که غالباً به صورت کلوخه معدنی و غیرفرآوری شده از معادن خاک‌های صنعتی عرضه شده کمی بیش از یکصد میلیارد تومان برآورد شده است.

ملاحظه می‌شود که ارزش مواد اولیه تنها حدود4/2درصد از ارزش محصولات تولیدی کاشی را شامل می‌گردد همچنین معادل همین مقدار یا کمی بیش از آن هزینه حمل خاک‌ها به کارخانجات مصرف‌کننده را تشکیل می‌دهد. ناگفته پیداست که سهم مواد اولیه معدنی در قیمت تمام شده بدنه کاشی و سرامیک بسیار ناچیز بوده (در حدود 5 تا 7 درصد) و تا رسیدن به نرم جهانی (در حدود 15تا 20 درصد) فاصله زیادی دارد.

2- بر اساس مطالب خبرنامه انجمن تولیدکنندگان کاشی و سرامیک، تولید چینی بهداشتی در سال 1391 بالغ بر150,000تن گزارش گردیده است. مقدارخاک‌های صنعتی مصرفی در این بخش که عمدتاً فرآوری و خردایش شده می‌باشد در حدود 0,000 تن شامل 35 تا 40 درصد کائولن فرآوری شده، 25 تا 30 درصد فلدسپات دانه‌بندی و 35 درصد انواع بال‌کلی دانه‌بندی و کلوخه بوده است.

3- در سال مورد گزارش حدود 300,000 تن انواع فلدسپات عمل‌آوری شده (پودر) و کائولن فرآوری شده که عمدتاً از معادن داخلی تهیه می‌شود در صنعت لعاب مصرف گردیده است.

4- با عنایت به مطالب فوق در سال 91 در حدود ده میلیون تن انواع خاک‌های صنعتی داخلی در صنعت کاشی و سرامیک و صنایع چینی بهداشتی کشور مصرف گردیده است.

ز- تولید و صادرات خاک‌های صنعتی:

در سال 1390 بنابر آمار منتشر شده توسط شبکه معدن» در حدود 150,000 تن انواع فلدسپار و کائولن کلوخه و دانه‌بندیبه کشورهای حاشیه خلیج فارس صادرگردیده است که به لحاظ اقتصادی اهمیت چندانی ندارد. درحالیکه خاک فرآوری شده این گروه در دنیا، هم‌اکنون سهم قابل توجهی از تجارت دنیا را تشکیل می‌دهد.

ح- مشکلات و تنگناهای پیش ‌روی معدنکاران:

1- از دغدغه‌های مهم این بخش، سختگیری‌های بیش از حد سازمان‌هایی چون منابع طبیعی، محیط زیست و نظایر آن، اخذ تعهدنامه‌های سنگین و غیر موجه و آشکارا مغایر با قانون و آئین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی معادن می‌باشد همچنین عدم آشنایی کافی کارشناسان و مدیران سازمان‌های یاد شده با فرآیندهای اکتشاف و بهره‌برداری از معادن و دخالت‌های فراوان و غیر اصولی آنان منجر به کند شدن و حتی توقف امور مربوط به اکتشاف و بهره‌برداری معادن شده است. در نهایت عملکرد سازمان‌های فوق موجب تحمیل هزینه‌های سنگین به معدنکاران گردیده و نیز موجب اتلاف وقت و انرژی جدی مدیران شرکت‌های معدنی می‌شود.

2- حضور معارضین محلی به اشکال مختلف و اخلال در امر اکتشاف و بهره‌برداری از معادن امروز در اکثریت معادن ایران (به ویژه معادن بخش خصوصی) بسیار پر رنگ می‌باشد.

3- بالا بودن سطح توقع و انتظارات غیر قانونی برخی ارگان‌ها و نهادهای محلی دولتی از قبیل شوراهای اسلامی محلی و برخی از افراد با نفوذ از بهره‌برداران معدنی.

4- مشکلات مهم معدنکاران این بخش، حضور تعداد زیادی از معدنکاران غیر حرفه‌ای و فاقد صلاحیت‌های فنی و مالی است که از طرفی موجب تضییع ذخایر معدنی تجدید ناپذیر می‌گردد از طرف دیگر با عرضه بی‌رویه و قیمت‌های بسیار نازل صدمات جدی به معدنکاران حرفه‌ای وارد می‌شود.

5- کمبود جدی ماشین‌آلات معدنی به واسطه محدودیت‌های ساخت در داخل و واردات، این کمبود به ویژه در سال‌های آتی که توام با توسعه بخش معدن و افزایش استخراج در سال‌های باقیمانده از برنامه پنج‌ساله پنجم بسیار خواهد بود.

6- پائین بودن سقف اعتبارات و نبود حمایت مناسب توسط صندوق بیمه سرمایه‌گذاری معادن و نیز طولانی بودن زمان اخذ تسهیلات و عدم حمایت مؤسسات مالی و بانکی دولتی و خصوصی از بهره‌برداران این بخش.

7- عدم اهتمام به امر اکتشاف اصولی و سیستماتیک (سطحی و تحت‌الارضی) ذخایر معدنی و عدم دستیابی به شناخت کمی و کیفی ذخایر و امکان تفکیک گریدهای مختلف مواد معدنی و نهایتاً نبود نظارت جدی‌ در امر استخراج مواد معدنی در قالب طرح‌های اجرایی اصولی.

8- کمبود و نبود واحدهای عمل‌آوری (پروسس کردن خاک‌ها) و فرآوری با هدف پرهیز از خام فروشی مواد معدنی.

9- نبود امکانات و زیرساخت‌ها در بخش حمل ریلی و جاده‌ای، پائین بودن ظرفیت ناوگان حمل و نقل جاده‌ای از معضلات مهم معدنکاران به شمار می‌رود. در سنوات گذشته به دلایل فوق و نیز به دلیل فقدان شرکت‌های بزرگ حمل و نقل و اتکا به سیستم خود راننده، آهنگ رشد هزینه‌های حمل بسیار بالا بوده که موجب اختلال در تولید معادن و کارخانجات مصرف‌کنندهگردیده است.

ط- راه‌های برون رفت از مشکلات:

1- اجرای کامل قانون و آئین‌نامه‌های معادن به ویژه اجرای مقتدرانه قانون پنجره واحد.

2- تکیه بر نیروی کارشناسی و حقوقی متبحر و برجسته در مذاکرات فیمابین معاونت معدنی وزارت در مواجه با سازمان‌های محیط زیست، منابع طبیعی، مرتع‌داری و جنگل‌ها، آبخیزداری و نظایر آن که خروجی آن توافق‌نامه‌های یاد شده قانون معادن و منافع بهره‌برداران و مکتشفین معادن به طور کامل رعایت شده باشد. به عنوان مثال در تنظیم توافق‌نامه مورخ اسفند ماه 91 به نظر می‌رسد بخش قابل توجهی از اختیارات قانونی وزارت صنعت، معدن و تجارت سلب و به وزارت جهاد کشاورزی واگذار گردیده است که این توافق‌نامه به نظر می‌رسد هرچه زودتر لغو و توافق‌نامه دیگری که حافظ منافع بخش معدن کشور باشد جایگزین گردد.

3- رسیدگی خارج از نوبت به دعاوی و شکایات تولیدکنندگان معدنی در دادسراهای ویژه در راستای دفع و رفع مزاحمت‌ها و عوامل مخل به امر معدنکاری.

4- اصلاح و اجرای قانون و آئین‌نامه‌ مربوط به نحوه محاسبه و اخذ حقوق دولتی و به ترتیبی که مبنای محاسبه درصدی از بهای ماده معدنی در سنگر‌های معدن باشد.

5- استقلال مؤسسه بیمه سرمایه‌گذاری معادن و بالا بردن سقف اعتبارات و اختیار مؤسسه مذکور و روان‌سازی و کوتاه کردن فاصله زمانی امر اخذ تسهیلات به ویژه جلوگیری از خودرایی‌های بانک‌های عامل در پرداخت تسهیلات.

6- تقویت اهرم‌های نظارتی در امر اکتشاف، استخراج و فرآوری معادن با هدف حفظ و صیانت از ذخایر معدنی و بهره‌برداری بهینه از ذخایر و ثروت‌های تجدید ناپذیر معدنی با رویکرد حفاظت از محیط زیست و سایر منابع طبیعی.

7- اجرای کامل قانون معادن در خصوص ایجاد زیرساخت‌ها، به ویژه ایجاد و توسعه و تقویت ناوگان حمل و نقل ریلی، جاده‌ای و به ویژه برنامه‌ریزی برای تشکیل شرکت‌های بزرگ حمل و نقل جاده‌ای، ایجاد و توسعه شبکه‌های برق و آب مورد نیاز معادن جهت تسهیل سرمایه‌گذاری در امر فرآوری معادن و نیز پوشش‌دهی معادن با زیرساخت‌های مخابراتی و برخورداری از اینترنت و . . یادآوری می‌کند علیرغم اینکه قیمت سوخت در کشور ما نسبت به اکثر کشورهای دنیا خیلی پائین می‌باشد معهذا سهم هزینه‌های حمل و نقل در قیمت تمام شده کالا خیلی بالاست. در این رابطه ضروری است طرح جامع حمل و نقل هرچه سریع‌تر تهیه گردد.

8- توسعه سرمایه‌گذاری در معادن، اهتمام به مکانیزه کردن معادن، برخورداری از علم و فناوری روز دنیا در امر اکتشاف، استخراج و فرآوری معادن، در همین راستا تشویق و زمینه‌سازی برای جذب سرمایه‌های خارجی و نهایتاً توسعه پایدار بخش معدن و صنایع معدنی کشور.

9- اهتمام بهاجرای قوانین مصوب برنامه پنج ساله و تامین منابع مالی و ساز وکارهای لازم، به عنوان مثال هم‌اکنون مواد 69 الی 78 از فصل پنجم قانون برنامه پنج ساله پنجم مربوط به بهبود فضای کسب و کار، ماده 157 از بخش صنعت و معدن مربوط به توسعه امر اکتشاف به ویژه حمایت از بخش خصوصی در امور اکتشاف معادن و نیز ماده 159 از همین بخش موضوع تسهیل و تشویق سرمایه‌گذاری صنعتی و معدنی (ماده 138) و اعمال معافیت‌های مالیاتی به ویژه برخورداری از معافیت‌های ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم.

10- جلوگیری از تدوین قوانین و مقررات ضد و نقیض در حوزه‌های مختلف و بازنگری و رفع قوانین مغایر، به عنوان مثال قوانین و مقررات تدوین شده در بخش منابع طبیعی و محیط زیست در موارد عدیده‌ای با قوانین و مقررات معدن هم‌خوانی نداشته و حتی ناقض هم می‌باشد.

11- ایجاد عرصه و فضای لازم برای حضور و رقابت بخش خصوصی واقعی و محدودکردن فعالیت شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی از طریق اجرای کامل ماده 44 قانون اساسی مبنی بر خصوصی‌سازی.

12- تعریف و تدوین قوانین و لوایح و دستورالعمل‌ها به منظور کمک به امر صادرات مواد معدنی عمل‌آوری و فرآوری شده و برخورداری بهره‌برداران معدنی از مزیت‌های اقتصادی بخش معدن که نهایتاً بتوان شعار معدن به جای نفت» را محقق نمود.

با تشکر

کمیته معادن خاک‌های صنعتی ایران

فلدسپات. [ ف ِ دِ ] (فرانسوی ، اِ) نام عام گروهی از سنگهای آذرین که بسیار فراوانند و جزو عنصر اصلی سنگهای آذرین اعم از اسیدی یا قلیائی و یا خنثی هستند، منتهی نسبت به سنگهای مختلف ترکیب فلدسپاتها فرق میکند. اگر فلدسپاتها دارای پتاسیم باشند در سیستم منوکلینیک متبلور می شوند و چون در حالت بلورین ِ آنها یک زاویه ٔ قائمه هست به آنها فلدسپاتهای ارتوکلاز میگویند و اگر در فلدسپات سدیم یا کلسیم باشد درسیستم تری کلینیک متبلور میشود و به آنها فلدسپاتهای پلاژیوکلاز میگویند. سردسته ٔ فلدسپاتهای پتاسیم دار،ارتوز است که در سنگهای آتش فشانی اسید از دسته ٔ گرانیت فراوان است و بلورهایش بیشتر بصورت ماکلهای تداخلی هستند. فلدسپاتها بر اثر آبهایی که خاصیت اسیدی دارند بمرور تجزیه شده و سیلیکات آلومین میدهند که همان کائولن یا خاک چینی است. (فرهنگ فارسی معین ).

فلدسپاتها ۵۰ درصد سیلیکاتهای جامد زمین، ۶۰ درصد کانیهای سنگهای آذرین درونی، ۳۰ درصد کانیهای سنگهای دگرگونی و ۱۱ درصد کانیهای ماسه سنگها را تشکیل می دهند . فلدسپاتهای پلاژیوکلاز سدیم دار مثل آلبیت و الیگوکلاز در سنگهای آذرین درونی با ترکیب اسیدی مثل گرانیت، پگماتیت، گرانودیوریت و مونزونیت دیده می شود . پلاژیوکلازهای کلسیم دار مثل آندزین ، لابرادور ، بیتونیت و آنورتیت در سنگهای آذرین درونی با ترکیب بازیک مثل گابرو، بازالت، دیور یت وآندزیت دیده می شود.

میکروکلین در سنگهای عمیق مثل گرانیتها، سینیتها و پگماتیتها که به آرامی سرد شده اند دیده می شود . ارتوکلاز در سنگهای نفوذی که در دمای متوسط و نسبتاً سریع سرد شده اند مشاهده می شود . سانیدین مخصوص گدازه های با دمای زیاد مثل تراکیتها و ریولیتها است. شش سنگ اصلی به عنوان منابع مهم تأمین کننده فلدسپات شناخته می شوند که عبارتند از:

۱- پگماتیتهای همراه با گرانیت گرافیکی

۲- آلاسکیت

۳- آپلیت

۴- گرانیت

۵- ماسه های فلدسپاتی سواحل و بستر رودخانه ها

۶- کوارتزیت فلدسپاتی

حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد سنگهای پگماتیتی ر ا فلدسپاتها و ۲۵ تا ۳۰ درصد آن را کوارتز تشکیل می دهد . آلاسکیت سنگی است با ترکیب گرانیتی و رنگ روشن که فاقد کانیهای تیره است . این سنگ از ۴۵ درصد پلاژیوکلاز، ۲۰ درصد میکروکلین، ۲۵ درصد کوارتز و ۱۰ درصد مسکویت تشکیل شده و سالهاست که به عنوان سنگ معدن میکا و فلدسپات در امریکا مورد بهره برداری قرار می گیرد . آپلیتها از جمله سنگهای آذرین درونی هستند که دارای ترکیب گرانیتی بوده و با رنگ روشن و حالت دانه شکری خود دارای مقادیر زیادی فلدسپات هستند.

موزائیک 


موزاییک یکی از پر کاربردترین مصالح ساختمانی می باشد ولی متاسفانه در کشور ما هیچ کاری بر روی اون صورت نگرفته. و شما در هیچ کتابخانه ای نمی تونین مطلبی در مورد اون پیدا کنین. و متاسفانه من تنها در سایت سیویلیکا اون هم به صورت خیلی خلاصه و تنها در مورد موزاییک های تک لایه ای تونسم مطلبی پیدا کنم. این توضیحاتی و جمع آوری ها هم کار شخصی بنده می باشد که انجام دادم . لازم به ذکر است که موزاییک در اروپا و بخصوص آلمان و ایتالیا بسیار مورد استفاده می باشد و موزاییک های تک لایه ای نیز در اونجا برای اولین بار تولید شده و در کشور ما نیز تنها یک کارخانه در یزد به تولید این نوع موزاییک مشغول است . 



تعریف: 
موزاییک کف پوشی است متراکم ، در حقیقت یک جور بتن است که تراکم خود را یا از طریق فشار پرسی و یا از طریق لرزش به دست می آورد و از ماسه ، سیمان ، سنگ دانه، پودر سنگ و آب در ابعاد و طرحهای گوناگون وجود دارد. به طور کلی موزاییک از دو سطح تشکیل شده است : 


1) لایه رویه و یا رنگ موزاییک : 
این لایه که نقش موزاییک را تشکیل می دهد و در آن از پودر سنگ ، سیمان، آب و از ترکیبات دانه بندی شده و رنگی استفاده شده است . 


2) لایه زیرین یا نارین: 
این لایه از موزائیک دارای ضخامت بیشتری نسب به لایه رویه می باشد نقش تحمل فشار را نیز بر عهده دارد. و مانند لایه رویه از سیمان ،آب و ماسه تشکیل شده است. 





روشهای تولید موزائیک : 


1 ) روش پرسی : 
در این مورد اعمال فشار با استفاده از دستگاه پرس باعث ایجاد تراکم در موزائیک می شود. که این فشار بسته به ابعاد و نوع سنگ دانه های به کار رفته متغییر می باشد. موزاییک هایی که از این طریق تولید می شوند حتما نیاز به ساب خوردن دارند.( دو قشری) 


2 ) روش ویبره ای: 
در این مورد اصلا فشاری وجود ندارد و عمل تراکم و یکنواخت سازی به کمک دستگاه لرزاننده انجام می گیرد و معملا به علت داشتن سطحی صاف نیاز به ساب ندارد اما نوعی از موزائیک های ویبره ای هستند که در آنها سنگ تزیینی به کار رفته است و عمل سایش بر روی آنها انجام می گیرد.( تک قشری) 




انواع موزاییک : 

1) موزاییکها گرانیتی و معمولی 


2) موزاییک های ویبره ای 

موزاییکهای تک لایه ای بدون ساب خوردن و فشار پرسی می باشد و برای تولید آن به دستگاه های پیچیده ای نیاز ندارد . تنها یک هم زن ،یک دزاتور (پیمانه کن ) و ی تسمه نقاله به طول 10_12 مجهز به ویبراتور کافی است . 

روش تولید آن بدین ترتیب است که مواد پس از مخلوط شدن توسط پیمانه کن به میزتن مورد نیاز هر قالب ، درون قالبهای لاستیکی ریخته می شوند و بر روی نوار نقاله قرار می گیرند که این نوار لرزان است و با ویبره کردن مواد باعث خارج شدن هوای از بین مواد موزاییک می شود و قالب ها را به مدت 5 ساعت می گذارند خشک شود سپس قالبها را جدا می کنند و موزایک ها را درون آب می خوابانند و بعد بسته بندی می کنند. 


3) موزاییک شسته: 

تولید این موزاییک مانند موزاییک های گرانیتی و معمولی می ماند با این تفاوت که مدتی که موزاییک در گرمخانه می مانند تا آب فیزکی خود را از دست بدهد 5 ساعت می باشد و پس از آن در زمان ساب نیز به صورت متفاوتی بابا موزاییک عادی ساب می خورند بدین گونه که در دستگاه ساب آنها به جای کله های ساب (سنگ سمباده) فرچه های سیمی است که در 3 مرحله که به ترتیب از زبر به نرم قرار گرفته اند موزاییک ها را پرداخت می کنند و در زمان ساب نیز آب با فشار بر روی موزاییک ها پاشیده می شود. 


4) موزاییک ها تک لایه ای: 

نوع دیگر موزاییک وجود دارد که بیشتر در کشورهای آلمان و ایتالیا تولید شده و استفاده می شود .این موزاییک تک لایه بوده و به علت وزن کم در ساختمانهای چندین طبقه ازآن استفاده می شود این نوع موزاییک فاقد قسمت زیرین یا نارین است و در آن سنگ دانه های بسیار ریز استفاده شده است ولی به طور کلی روش تولید آن مانند موزاییک گرانیتی می باشد و در قسمت پرس نیز در زیر پرس کانالهایی وجود دارد که بر روی آن ***** است که پرس شده و آن کاملا خارج می شود. 



طبقه بندی موزاییک ها بر اساس شکل ظاهری و نمای سطح رویه : 

1) موزاییک سیمانی: 

موزاییکی که در سطح رویه فاقد سنگ دانه های تزئینی است و تنها دارای شیار و طرحهای ساده است. 



2) موزاییک سنگ دار: 

موزاییکی است که در سطح رویه ی آن از سنگ های تزئینی استفاده شده است و به 3 صورت شیاردار(طرح دار)، صاف، شسته ساخته می شود و برحسب اندازه و قطر دانه های سنگی قابل مشاهده به 5 دسته تقسیم می شوند. 



3) موزاییک شیاردار: 

موزاییکی است که در سطح رویه آن به اشکال مختلف دارای فرورفتگی و برجستگی بوده و به عنوانه فرش کف پیاده رو و محوطه استفاده می شود. 



4) موزائیک شسته : 

موزائیکی است که در سطح آن دانه های شن به صورت برجسته نمایان ست. 



5) موزائیک پلاکی: 

موزائیکی است که در سطح رویه آن مصالح ساختمانی سخت و صیقل پذیر وجود دارد و اندازه این سنگها برحسب ابعاد موزائیک متفاوت است و به صورت صاف ساخته می شود. 

آزمایش ها : 


آزمون مقدماتی 

ابعاد موزائیک 

تعیین مقاومت خمشی 

سایش 

مقاومت در برابر یخ زدگی 


استاندارد 755 ایران: 


با توجه به استاندارد 755 ایران موزائیک باید این ویژگی ها را داشته باشد: 


میزان جذب آب 
Water absorbtion 

Max:8% 

مقاومت خمشی 
Compression resistance 

Min:45 kg/cm2( به صورت میانگین) 
Max:40 kg/cm2( به صورت منفرد) 
تلورانس ابعاد 
Dimension telorance 


Max: +- 2 mm 
تقعر و تحدب 
Concave&convex 


Max:+-2mm 
میانگین سایش 
Mean abrasion lenght 


Max:32 mm 


مراحل تولید موزاییک 6 تاست که بر روی دستگاه پرس انجام می گیرد که داری 6 ایستگاه است.(البته اگر به طور کلی در نظر بگیریم این 6 مرحله در تولید موزاییک نقش اصلی را دارند) 


سرامیک 


دید کلی 
از زمانی که انسان غارنشینی را به قصد یافتن مکان زیست بهتر ، پشت سر گذاشت، با مصالح ساختمانی سر و کار پیدا کرده بود. بدیهی است که این مواد از نوع موجود در طبیعت بود، مانند پوست برای بنا کردن خیمه و یا گل و سنگ برای تهیه مسکن دائمی‌. بعدها بشر آموخت که از قطعات چوب و تخته و میخ و پیچ برای استحکام بنا استفاده کند و موادی مانند آهک ، ساروج و سیمان را برای اتصال محکم‌تر قطعات سنگ و یا چوب به یکدیگر بکار بگیرد، ولی خاک رس مهمترین ماده اولیه تهیه بسیاری از مصالح ساختمانی است. خاک رس به صورت ناخالص در تهیه کوزه ، گلدان هاى گلی ، ظروف سفالی ، اشیا و لوله‌هاى سفالی ، سرامیک ، سیمان و به صورت خالص ، در تهیه ظروف چینی و . مصرف می‌شود. 



تعریف 

· از نظر واژه: سرامیک به کلیه جامدات غیر آلی و غیر فی گفته می‌شود. 

· از نظر ساختار شیمیایی:کلیه موادی که از مخلوط خاک رس با ماسه و فلدسپار در دمای بالا بدست می‌آیند و توسط توده شیشه مانندی انسجام یافته و بسیار سخت و غیر قابل حل در حلال‌ها و تقریبا گداز ناپذیر می‌‌باشند، سرامیک نامیده می‌شوند. 

نقش اجزای سه‌گانه در سرامیک 

· خاک رس:موجب نرمی ‌و انعطاف و تشکیل ذرات بلوری سرامیک می‌شود. 

· ماسه:قابلیت چین خوردن ، پس از خشک و گرم شدن و تشکیل ذرات بلوری سرامیک را کاهش می‌دهد. 

· فلدسپار:در کاهش دادن دمای پخت و تشکیل توده شیشه‌اى و چسباننده ذرات بلوری سرامیک موثر است. 

خواص سرامیک‌ها 

خواص سرامیک‌ها بسته به نوع و درجه خلوص هر یک از اجزای اصلی ، مواد افزودنی ، لعاب ، زمان حرارت دادن ، مواد اکسنده و کاهنده‌هاى موجود در محیط ، تغییر می‌کند. در قرن حاضر صنعت سرامیک سازی توسعه و تنوع شگرفی یافته و اهمیت و کاربردهای آن نیز وسعت پیدا کرده است. 

سرامیک‌های ویژه 

· مقره‌های برق 
که عایقهای خوبی برای گرما و برق هستند و در آنها از Al2O3 ، Zr2O3 استفاده می‌شود. 

· سرامیک‌های مغناطیسی 
در در این نوع سرامیک از اکسیدهای آهن استفاده می‌شود. مهمترین کاربرد آنها در تهیه عنصرهای حافظه در کامپیوتر است. 

· سرامیک‌های شیشه‌اى 
وقتی شیشه معمولی پس از تهیه در دمای بالایی قرار گیرد، تعداد قابل توجهی از ذرات بلور در آن تشکیل می‌شود و خاصیت شکنندگی آن کم می‌گردد و بر خلاف شیشه‌های معمولی دیگر ، ایجاد یا پیدایش شکاف کوچک در آنها ساری نمی‌باشد،‌ یعنی این شکافها خود به خود پیشرفت نمی‌کنند. از این نوع سرامیک‌ها برای تهیه ظروف آشپزخانه یا ظروفی که برای حرارت دادن لازم باشند، استفاده می‌شود که آن را اصطلاحا پیروسرام می‌نامند. 

لعابها و انواع آنها 

لعابها طیف وسیعی از ترکیبات آلی و معدنی را در بر می‌گیرند. لعاب مربوط به سرامیک معمولا مخلوط شیشه مانندی متشکل از کوارتز ، فلدسپار و اکسید سرب (PbO) است. این اجزا را پس از آسیاب شدن و نرم کردن به صورت خمیری رقیق درمی‌‌آورند. آنگاه وسیله سرامیکی مورد نظر را در این خمیر غوطه‌ور کرده و پس از سرد و خشک شدن ، آن را در کوره تا دمای معین حرارت می‌دهند. پس از لعاب دادن روی چینی ، روی آن مطالب مورد نظر را می‌نویسند و یا طرح مورد نظر را نقاشی می‌کنند و دوباره روی آن را لعاب داده و یک بار دیگر حرارت می‌دهند. در این صورتوسیله مورد نظر پرارزش‌تر و نوشته و طرح روی آن بادوام‌تر می‌شود. 

لعابها در انواع زیر وجود دارند: 

· لعاب بی‌رنگ: این نوع لعاب که برای پوشش سطح چینی‌های بدلی ظریف بکار می‌رود، بی رنگ و شفاف است و از مخلوط کلسیم و سیلیس و خاک چینی سفید تهیه می‌شود. 

· لعاب رنگی: برای رنگ آبی از اکسید مس (Cu2O) ، برای رنگ زرد از اکسید آهن (FeO) و برای رنگ سبز از اکسید کروم (Cr2O3) ، برای رنگ زرد از کرومات سرب و برای رنگ ارغوانی از ارغوانی کاسیوس استفاده می‌شود. 

· لعاب کدر: این نوع لعاب که برای پوشش چپنی‌های بدلی معمولی بکار می‌رود و از مخاـوط،نمک و کربنات سدیم تهیه می‌‌شود که آن را پس از ذوب کردن ، سرد کردن و پودر کردن ، در آب به صورت حمام شیر در می‌آورند و شئی لعاب دادنی را در آن غوطه‌ور می‌کنند. SnO2 , PbO , SiO2 , Pb3O4 

ظروف لعابی 

ظروف لعابی درواقع ، نوعی ظروف آهنی هستند که سطح آنها را به منظور جلوگیری از زنگ زدن ، از لعاب می‌پوشانند. البته این نوع ظروف را نباید زیاد گرم یا سرد و یا پرتاب کرد و یا اینکه تحت ضربه قرارداد، زیرا لعاب سطح آنها ترک برداشته و می‌ریزد. 

انواع چینی 

چینی‌ها در واقع از انواع سرامیک محسوب می‌‌شوند و به دو دسته چینی‌های اصل یا سخت و چینی‌های بدلی تقسیم می‌شوند. 


· چینی‌های اصل 

o چینی ظرف: که می‌توان آن را نوعی شیشه کدر دانست، مانند ظرف چینی معروف بهسور. از ویژگیهای این نوع چینی آن است که لعاب رنگی را به خود می‌‌گیرد. 

o چینی سیلیسی:این نوع چینی که به چینی لیموژ معروف است، درکشورهای فرانسه ، ژاپن و چین تهیه می‌‌شود. مواد اولیه آن خاک چینی سفید ، شن سفید و فلدسپار است. 

o چینی آلومینیوم‌دار:این نوع چینی به نام چینی ساکس و بایو در فرانسه تهیه می‌‌شود و دارای Al2O3 , SiO2 , CaO است. 

· چینی‌های بدلی:خمیر این نوع چینی‌ها ترکیبی حد واسط از خمیر سفال و خمیر چینی‌های ظریف است. در نتیجه سختی آنها از چینی‌های اصل کمتر است. از این رو ، حتما باید آنها را با لعاب بپوشانند. این نوع چینی‌ها خود به دو دسته تقسیم می‌شوند: 

o بدل چینی‌های معمولی که خمیر آنها رنگی است و از این رو ، با لعاب کدر پوشانیده می‌شود. 
o بدل چینی ظریف که خمیر آنها مانند خمیر چینی بی‌رنگ است اما بر خلاف چینی در مقابل نور شفاف نیست. معمولا سطح این نوع چینی‌ها را از لعاب بی‌رنگ ورنی مانند و شفاف می‌پوشانند تا ظاهری مانند چینی اصل پیدا کنند 



کاشی 


خاک رس، نسبت به کانی ذاتی خود، به گروه کائولین ALO2, 2SO2,2H2O و و هالوزیتها al2o ,2SO2,4h2o ومونت مورفوفیت تشکیل شده است. کاشیها، بهترین مصالح موافق از نوع سرامیک می باشند که هم ارزان و هستند و هم استحکام و ظرافت و زیبایی آنها ذخیره کننده است. کاشی، دارای انواع مختلف ساده، برای سینه دیوار و انحنا دار برای شروع و انتهای نبشها و نوع مخصوص قرنیز که کاشی را با حالت زیبایی، به سرامیک یا موزائیک و سنگ کف می رساند، می باشد. کاشیها به صورت رنگارنگ و نقاشیها و صور مشبک و برجسته و یا یک طرح یا در کل به صورت تابلو و نوشته و غیره ساخته می شوند. کاشی در کارخانجات کاشی سازی، با لعاب و رویه زدن و پختن در جا، با استحکام و اندازه های مختلف ساخته می شود. لعابها معمولاً از کایولین، کوارتز، فلدسپاتها و با اضافه کردن گچ و اکسید آهن گرفته می شود که برای لوله های فاضلاب و غیره مصرف و در مورد رنگها از اکسیدهای فات استفاده می شود. این مجموعه ها به صورت پودر آهن شده وبا دستگاه روی کاشی کشیده می شود و در کارخانه خشک و پخته می شوند و این عمل کاشی را ضد آب می کند. برای ممکن ساختن چسبندگی کاشی با ملات، آن را 5/1 تا 2 میلیمتر برجسته می سازند. کاشی با ابعاد 10×10 الی 40×40 برای دیوارهاست. از جمله سایر موارد، نمی توان به مواردی نظیر کاربردهای بهداشتی مثل وان و روشویی و موارد دیگر که پس از لعاب دادن، بر روی آنهاکارهای اضافه، انجام می گیرد و به صورت سبک و تمیز در می آیند، اشاره کرد. کاشیهای دیواری حداقل 6 میلیمتر و حداکثر 10 میلیمتر ضخامت دارند تا انقباض نداشته باشند کاشیها را 100 درجه گرما داده و فورا داخل آب 20- درجه قرار می دهند، در این قسمت احتمال ترک برداشتن آزمایش می شود. 



کاشیها در دمای 1250- 1200 درجه پخته شده و سپس از دادن لعاب، آنها را دوباره 1260 – 1100 درجه حرارت می دهند. کاشیها طبق بند 7-4-2 – آیین نامه سازمان برنامه، از لحاظ نداشتن نقص، درجه یک و با داشتن چند خال 2/1 میلیمتر در رویه و لبه درجه 2 واگر این اشکالات 3-2 میلیمتر باشد درجه 3 خوانده می شوند. 

خمیر چسب کاشی و سرامیک به جای بتن ماسه یا دوغاب 

این ماده بصورت آماده قابل تحویل است برای نصب کاشی و سرامیک بر روی دیواره های بتنی و گچی و سیمانی و انواع قطعات پیش ساخته و سطوح قدیمی کاشی کاری شده، یعنی کاشی روی کاشی و سرامیک روی سرامیک و یا هر سطح آماده ای، مورد استفاده قرار می گیرد. 

خمیر چسب کاشی بر پایه رزینهای صنعتی با کیفیت مورد وم ساخته می شود و برای نصب کاشی و سرامیک داخل ساختمان ها مورد مصرف قرار می گیرد این چسب پس از ساخته شدن در مقابل نفوذ آب، رطوبت و عوامل جوی، حرارت و یخبندان کاملا مقاوم می باشد از دیگر مشخصات این چسب این است که نصب کاشی و سرامیک را بسیار آسان نموده و دارای قدرت چسبندگی فوق العاده ای بر روی سطوح و خاصیت الاستیک کافی و انعطاف پذیری و مقاوم در قبال نشست، مخصوصاً ساختمان های بلند و در مورد تنش های ساختمانی، لرزش و انقباض و انبساط ساختمان می باشند از دو طریق سنتی و دوغابی و لقمه چسب موجود که باعث تجمع ات مضر می باشند بهداشتی و یا صرفه تر می باشد. 

میزان و طریقه مصرف : 

مقدار مصرف بستگی به میزان سطح زیر کار ( زیر سازی) دارد. هرچه سطح صاف و گونیایی تر باشد، مقدار مصرف کمتر می شود. بهتر است چسب را با ماله دندانه دار بصورت افقی و عمومی چند بار به سطح کشیده آنگاه به دقت کاشی را نصب کرد. در سطوح صاف و یکنواخت میزان مصرف 2 کیلوگرم بر متر مربع می باشد. پس از کشیدن چسب روی سطح دیوار، در دمای معتدل ( حدود 20 درجه سانتیگراد ) بهرت است حداکثر ظرف مدت 20 دقیقه، نصب انجام گیرد اگر دیرتر از این مدت زمان اجرای نصب صورت گیرد بعلت پوسته، بصورت قشر نازکی، گیرش می نماید و اگر دیر تر از این مدت زمان، اجرا نصب صورت گیرد بعلت پوسته، بصورت قشر نازکی، گیرش می نماید و اگر در چنین شرایط نصب انجام شود، اجرا کامل نبوده و قابلیت چسبندگی صحیح نمی باشد. کاشی وسرامیک ها بر روی سطوح تا مدت 2 ساعت قابلیت جابجایی دارد. دمای محیط باید درحدود 20 درجه سانتیگراد باشد و اگر درجه حرارت کافی نباشد باید محیط گرم شود، سپس شروع به ا جرا کنیم. حداقل 60% در صد کاشی باید آغشته به خمیر یا چسب به دیوار بارشد. در حالت چسباندن کاشی بر روی کاشی قدیمی باید با نوک چکش تیشه دار، کاشی قدیمی را مضرس نمود تا کار با کیفیت مطلوب صورت گیرد. شرایط نگهداری و انبار داری با هوای معتدل و به دور از یخبندان 5 ماه می باشد. 

پودر چسب کاشی و سرامیک : 

مشخصات : پودر چسب کاشی وسرامیک بر پایه سیمان و سایر مواد شیمیایی متشکله تولید شده و به منظور نصب کاشی و سرامیک در کف یا دیواره های سیمانی مورد استفاده قرار می گیرد. 

خواص : پودر مورد بحث، در مقابل نفوذ آب مقاوم بوده و به همین سبب می تواند جهت نصب کاشی وسرامیک در کف آشپزخانه، حمام، دستشویی و هر محلی در ساختمان مورد استفاده قرار می گیرد. 

شرایط کار : به دلیل وجود مواد شیمیایی تا 5+ درجه سانتیگراد قابل مصرف می باشد و در صورت کم بودن درجه حرارت، یا احتمال کاهش دمای هوا در 24 ساعت آینده، باید از اجرای کاشی کاری صرف نظر نموده و یا محیط را گرم نگه داشت، پودر کاشی و سرامیک پس از خشک شدن دارای مقاومت در برابر حرارت از 30- تا 120 درجه سانتیگراد می باشد. 

مقدار و طریقه مصرف : برای مصرف چسب پودری، باید قبلا یک پیمانه آب را داخل ریخته و سه پیمانه پودر را در حال بهم زدن اضافه نموده و پس از 15 دقیقه، خمیری صاف و یکدست بدست می آید. زمان منتظر ماندن پیشنهادی تا ظاهر شدن خواص مواد مختلف شیمیایی که در چسب پودری و جود دارد ضروری است. 

توصیه لازم : 

چسب آماده شده در مدت کمتر از یک ساعت، باید مصرف شود، در غیر اینصورت خشک شده وخراب می شود. مقدار مصرف، بستگی به صاف یا ناصاف بودن زیر سازی دارد ولی در حالت معمولی 3 کیلوگرم برای یک متر مربع می باشد پس از انتقال بر روی سطح حداکثر تا 20 دقیقه باقی خواهد ماند پس از آن آن به علت تشکیل پوسته مخصوص بر روی آن حالت چسبندگی را از دست می‌دهد. ماله مورد نیاز چسب پودری و خمیری شانه‌ای مخصوص بوده و از طرف شرکت سازنده تحویل می‌گردد. چسب پودری در کیسه‌های 25 کیلویی به بازار عرضه می شود.